Uchambuzi na Tathmini ya Thawabu za Ajabu na za Kipekee kwa Matendo Rahisi

Kwa mujibu wa Shirika la Habari la Kimataifa la Ahlul-Bayt (a.s) -ABNA- katika baadhi ya riwaya za Kiislamu, imetajwa thawabu za ajabu sana kwa matendo fulani. Kwa mfano, Imam Muhammad al-Jawad (a.s) amesema: “Yeyote atakayesoma Sura Al-Qadr mara kumi baada ya adhuhuri, atapewa thawabu sawa na matendo yote ya viumbe siku ya Kiyama.”

Swali ni: Riwaya kama hizi zinapaswa kuelewekaje, ilhali kiakili zinaonekana ngumu kufahamu?

Katika upeo mpana wa mafundisho ya dini, tunakutana na hadithi zinazotaja thawabu kubwa mno kwa matendo mepesi. Riwaya kama hizi zimekuwa zikivutia wataalamu wa dini na watu wa kawaida tangu zamani. Makala hii inalenga kuchambua na kuelewa maana ya riwaya hizo ili kutoa mwanga juu ya hekima ya Mwenyezi Mungu katika utoaji wa thawabu.

1. Uchambuzi wa Sanadi na Wapokezi

Katika kuchunguza riwaya zinazohusu matendo na thawabu zake, hatua ya kwanza ni kuhakikisha uhalali wa sanadi (mlolongo wa wapokezi). Ni lazima kuthibitisha kuwa hadithi hiyo ina msingi wa kuaminika.

Sheikh Tusi amenukuu hadithi hii bila sanadi kutoka kwa Imam al-Jawad (a.s): “Mwenye kusoma Innā anzalnāhu fī laylatil-qadr mara kumi baada ya adhuhuri, atapewa siku ya Kiyama thawabu sawa na matendo yote ya viumbe.”
(Misbah al-Mutahajjid, juz. 1, uk. 73)

Sayyid Ibn Tawus pia amenukuu hadithi hii kwa sanadi dhaifu, na katika nakala yake maneno “siku ya Kiyama” hayapo.

2. Nafasi ya Taqwa katika Kukubaliwa kwa Matendo

Jibu muhimu zaidi ni kwamba matendo ya sunnah hupokelewa tu ikiwa yamefanywa kwa msingi wa taqwa (uchamungu). Taqwa ni sharti kuu la kukubaliwa kwa kila ibada.

Qur’ani Tukufu inasema: “Hakika Mwenyezi Mungu hukubali matendo ya wachamungu tu.”
(Surat al-Mā’idah: 27)

Hivyo, mtu ambaye jukumu lake ni kufanya ibada ya lazima kama Hija au Jihadi, akizipuuza na kujishughulisha na matendo ya sunnah kama ziara, hatapata thawabu yoyote. Badala yake, ataulizwa kwa nini aliacha wajibu.

Imam Ali (a.s) amesema: “Hakuna kukaribia kwa Mwenyezi Mungu kupitia matendo ya sunnah ikiwa yatadhuru wajibu.”
(Nahj al-Balagha, hekima 39)

Na katika kauli nyingine: “Iwapo matendo ya sunnah yataharibu wajibu, basi yaacheni.”
(Nahj al-Balagha, hekima 279)

Kwa hiyo, kukubaliwa kwa ibada yoyote kunategemea taqwa — si wingi wa matendo bali ubora na utiifu kwa amri za Mwenyezi Mungu.

3. Thawabu za Mwenyezi Mungu Haziendani na Mizani ya Kidunia

Katika mfumo wa Kiislamu, Mwenyezi Mungu ni Mwenye hekima, na mizani yake ya kutoa malipo si sawa na hesabu za kibinadamu.

Kama ilivyoelezwa katika Qur’ani: “Usiku wa Qadr ni bora kuliko miezi elfu.” (Surat al-Qadr: 3)

Hivyo, Mwenyezi Mungu anaweza kumpa mja thawabu kubwa kwa tendo dogo.

Mfano mwingine ni kauli ya Imam Ali (a.s): “Salamu ina thawabu sabini; sitini na tisa kwa anayeanza, na moja kwa anayejibu.”
(Mishkat al-Anwar, uk. 197)

Wakati mwingine ukubwa wa thawabu unatokana na mambo kama:

• Ukubwa wa nia na ikhlasi,
• Muda maalum wa ibada (kama baada ya adhuhuri au katika usiku wa Qadr),
• Utukufu wa tendo lenyewe (kama kusoma Sura ya Al-Qadr).

Kwa hivyo, thawabu hizi hutolewa kwa fadhila na rehema ya Mwenyezi Mungu, na hazina mipaka ya kimwili.

4. Mtazamo wa Kilele cha Kimaadili na Kisaikolojia

Hadithi hizi pia zinaweza kufahamika kama njia za malezi na motisha.
Wakati mwingine Mtume (s.a.w.w) au Maimamu (a.s) walitumia maneno yenye msisitizo mkubwa ili kuwatia moyo watu kufanya ibada ambazo kidhahiri ni ndogo, lakini zina athari kubwa kiroho na kijamii.

Kwa mfano, kusoma Sura Al-Qadr mara kumi baada ya adhuhuri ni tendo rahisi, lakini lina nguvu kubwa ya kiroho. Riwaya kama hizi zina lengo la kuwahamasisha waumini kukumbuka Mwenyezi Mungu na kujenga mazoea ya kiibada.

Kwa kuhitimisha:

Ni wazi kwamba ikiwa mtu ataacha wajibu au kufanya maovu, hakuna tendo la sunnah — hata kama linaelezewa kuwa na thawabu kubwa — litakalofidia kosa hilo.

Hadithi zinazotaja thawabu kubwa kwa matendo madogo zinaweza kufasiriwa kwa njia tatu kuu:

A. Ubora wa tendo na nia ndiyo huleta thawabu kubwa, si wingi wake.
B. Ni kauli za kimaadili na za kuhamasisha ili kuwahimiza watu kwenye ibada na ukaribu kwa Mungu.
C. Wakati mwingine ukubwa wa thawabu unatokana na wakati maalum au thamani ya tendo lenyewe (kama usiku wa Qadr).

Marejeo:

1. Sheikh Tusi, Misbah al-Mutahajjid, juz. 1, uk. 73, Beirut, 1411 H.
2. Ibn Tawus, Falah al-Sa’il wa Najah al-Masa’il, uk. 199, Qum, 1406 H.
3. Qur’ani, Surat al-Mā’idah: 27.
4. Nahj al-Balagha, hekima 39.
5. Nahj al-Balagha, hekima 279.
6. Surat al-Qadr: 3.
7. Al-Tabrisi, Mishkat al-Anwar, uk. 197.
8. Surat al-Baqarah: 39.